Corona (Korona) Virüs Salgını: Sırada Ne Var? Hastalık Yayılacak mı? Kaç Kişiyi Öldürecek?

Corona Virüs Salgını: Sırada Ne Var?

Dünya Sağlık Örgütü dünya çapında acil sağlık durumu ilan ettiğinden beri uzmanlar en iyi ve en kötü senaryoları tartışıyor.

Dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları ve sağlık yetkilileri, Aralık ayında Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan ölümcül bir virüsün yayılmasını durdurmak için yarışıyor. Binlerce insan solunum yolu hastalığına neden olan yeni corona virüsle çoktan tanıştı. Ölüm sayısı çoktan 213 oldu ve her geçen gün artmaya devam ediyor. 30 Ocak'ta Dünya Sağlık Örgütü (WHO) salgını "insanların sağlığını korumak için uluslararası olağanüstü hal" ilan ediyor. Birden fazla ülke için risk teşkil eden ve eşgüdümlü olarak uluslararası müdahale gerektiren olaylar için dünyayı harekete geçiriyor.

Virüs hakkındaki detaylar ve nasıl yayıldığı hala bilinmiyor, ancak uzmanlar önceki salgınlara ve bilim insanlarının daha önceki bilgilerine dayanarak en iyi ve en kötü senaryoları düşünüyor.

Virüs kaç kişiye bulaşacak?

Çinli yetkililer salgının merkezindeki şehirleri karantina altına aldı ve araştırmacılar virüsle ilgili verileri Dünya Sağlık Örgütü ve diğer araştırmacılarla paylaşmaya hemen başladılar. Ancak vaka sayısı yükseliyor ve geçtiğimiz günlerde, Çin'de vaka sayısı 9.000'i buldu. Bu, virüsün Wuhan bölgesinde yaşayan 30 milyon insanın yaklaşık 39.000'ine bulaşabileceği düşüncesine yol açtı. Avustralya'nın Brisbane kentindeki Queensland Üniversitesi'nde virolog Ian Mackay, "virüs Çin'de kontrolden çıkmış, çok uzağa, çok hızlı bir şekilde yayılmış gibi görünüyor" dedi.

Hong Kong Üniversitesi'nden epidemiyolog Ben Cowling, en iyi durumda, alınan önlemlerin etkilerinin artmaya başlaması ile daha az insana bulaşacaktır, dedi. Ancak, insanları karantinaya alma çabalarının ve yüz maskelerinin yaygın kullanımının işe yarayıp yaramadığını söylemek için henüz çok erken. Virüsün kuluçka süresi - 14 güne kadar - çoğu önlemin alındığı süreden daha uzun olduğunu söylüyor.

Bir başka tahmin modeline göre, Wuhan'da yaklaşık 190.000 kişi enfekte olmuş olabilir. Bilim insanları özellikle Çin dışında ortaya çıkan yeni salgınlardan endişe duyuyor. Virüs, Vietnam, Japonya, Almanya ve ABD'de küçük bölgelere çoktan yayıldı ve yetkililer etkilenen insanları izole etmek için hızlı hareket etti. 30 Ocak itibarıyla Çin dışında 100'den az vaka tespit edildi.

Virüs burada mı kalacak?

Bir virüs bir toplumda sürekli olarak dolaştığında, endemik olduğu söylenir. Su çiçeği ve gribe neden olan virüsler birçok ülkede endemiktir, ancak salgınlar aşı ve evde dinlenme yöntemleriyle kontrol altına alınabilir.

Akıllardaki en büyük soru işareti, corona virüsün burada kalıp kalmayacağıdır. Eğer virüsü kontrol altına alma çabaları başarısız olursa, endemik olma ihtimali yüksektir. Gripte olduğu gibi, aşı geliştirilinceye kadar virüsün dolaştığı her yıl ölümlerin meydana geleceği anlamına gelebilir. Virüs, belirtileri göstermeyen insanlar tarafından yayılabiliyorsa, yayılımını kontrol altına almak daha zor olacak, bu da virüsün endemik hale gelme olasılığını daha yüksek hale getirecektir.

Belirti göstermeyen birçok enfeksiyon kapmış insan vakası olmuştur, ancak bu tür belirti göstermeyen veya hafif vakaların yaygın olup olmadığı ve bunların ne kadar bulaşıcı olup olmadığı hala belirsizdir. Mackay, “muhtemelen uzun bir süre, muhtemelen sonsuza kadar bizimle olacak bir virüsle karşı karşıyayız” diyor.

Belirti göstermeyen vakalarda yeni virüs, ciddi akut solunum sendromuna (SARS) neden olan corona virüsten ayrılabilir. 2002-03 yıllarında bu virüs küresel bir salgına yol açtı, fakat virüs genellikle insanlar hastanede bakıma ihtiyaç duyacak kadar hasta olduklarında yayıldı. Hastanelerde salgınlar kontrol altına alındıktan sonra SARS kontrol altına alındı. Mackay, virüsün hala insanlarda dolaştığına dair bir kanıt olmadığını söylüyor.

Cowling, kontrol önlemlerinin etkili olması ve iletimin yavaşlaması durumunda, virüs kapan her bir kişi birden fazla kişiye virüs bulaştırmaz ve böylelikle mevcut salgın kolayca yok olur, diyor.

Virüsün değişme olasılığı var mı?

Bazı araştırmacılar, Çin corona virüsünün yayılmasıyla patojenin mutasyona uğrayabileceğinden, daha etkili bir şekilde yayılabileceğinden veya gençlerde hastalığa neden olma olasılığının artacağından endişe duyuyor. Şu anda, virüs, çoğunlukla yaşlı insanlarda, özellikle diyabet ve kalp hastalığı gibi önceden rahatsızlıkları olan insanlarda ciddi bir hastalığa ve ölüme neden olmuştur. Bilinen herhangi bir sağlık durumu olmayan Wuhanlı 36 yaşındaki adam bugüne kadar bildirilen en genç mağdurdur.

Kaliforniya La Jolla'daki Scripps Research'te bulaşıcı hastalıkları araştıran Kristian Andersen, virüsün daha ölümcül hale gelmesinden endişe etmiyor. Virüslerin yaşam döngülerinin bir parçası olarak sürekli mutasyona uğradıklarını söylüyor. Ama genellikle bu mutasyonlar virüsü daha ölümcül hale getirmiyor ya da daha ciddi bir hastalığa neden olmuyor. "Bunun bir salgın patojeni ile gerçekleştiğine dair herhangi bir örnek düşünemiyorum", diyor.

Andersen'a göre, virüsün bir hayvan konakçıdan başka bir türe geçtiği durumlarda — ki muhtemelen yeni corona virüsünün insanlara bulaşmaya başladığı durumlarda— yeni konakçıda hayatta kalmak için bir seçilim baskısı olabilir, ancak insan hastalığı veya virüsün bulaşabilirliği üzerindeki etkisi çok nadirdir. Mutasyonların çoğunun virüs için zararlı olduğunu ya da hiçbir etkisi olmadığını söylüyor. 2018 yılında primat hücrelerinde SARS üzerinde yapılan bir çalışmada, virüsün 2003 salgını sırasında geçirdiği mutasyonun virülansını azalttığı bulunmuştur.

Mackay, araştırmacılar yeni corona virüsün suşlarından düzinelerce genetik diziyi paylaştılar ve bu dizilerin istikrarlı bir şekilde tedarik edilmesi, salgın ilerledikçe genetik değişiklikleri ortaya çıkaracak diyor. “Virüsler diziyi değiştirmedikçe davranışı değiştirmezler ve sürekli veya tutarlı virüs değişimi görmemiz gerekir” diyor.

Kaç kişiyi öldürecek?

Bir virüsün ölüm oranını-ölen enfekte kişilerin oranını-bir salgının ortasında hesaplamak zordur, çünkü yeni vakalar ve ölümler hakkındaki kayıtlar sürekli olarak güncellenmektedir. Yaklaşık 10.000 enfeksiyondan bugüne kadar 213 ölümle birlikte, yeni corona virüsün ölüm oranı %2-3'tür. Bu oran enfekte olan insanların yaklaşık % 10'unu öldüren SARS'dan önemli ölçüde daha düşüktür. İngiltere'nin Leeds Üniversitesi'nden virolog Mark Harris Londra'daki Bilim Medya Merkezi'ne, yeni corona virüs için bilinen ölüm oranının hafif ve belirti göstermeyen vakalar tespit edildikçe azalacağını söyledi.

Şu anda virüse karşı etkili bir ilaç bulunmamaktadır. Corona virüslerin çoğalmasına yardımcı olan bir proteini hedeflediği düşünülen iki HIV ilacı tedavi olarak test edilmektedir. Bilim insanları da bu işlevi hedefleyen diğer mevcut ilaçları tespit etti ve birkaç uluslararası araştırma grubu bir aşı üzerinde çalışıyor.

Ölümlerin sayısı, Çin sağlık sisteminin çok sayıda vaka ile nasıl başa çıkacağına da bağlı olacaktır. İnsanlara damla vermek ve insanları solunum cihazına bağlamak, insanların bağışıklık sistemi virüsle savaşırken yeterli miktarda sıvı ve oksijen almalarını sağlayabilir. Canberra'da bulunan Avustralya Ulusal Üniversitesi'nin bulaşıcı hastalık uzmanı Sanjaya Senanayake, Çin, hasta insanlara yardım etmek için Wuhan'da iki yeni hastane inşa ediyor, ancak virüs Afrika'nın gelir bölgelerinde olduğu gibi daha az kaynakla dünyanın bölgelerine yayılırsa, sağlık sistemleri mücadele edebilir, diyor

Dünya Sağlık Örgütü'nün genel müdürü Tedros Adhanom Ghebreyesus, dünya çapında sağlık alanında olağanüstü hal ilan ederek, başlıca endişesinin salgının, yetersiz sağlık sistemine sahip ülkelere yayılabilmesi olduğunu söyledi.

Virüs tüm dünyaya yayılırsa ölümlerin sayısı çok ciddi boyutlara ulaşabilir. Avustralya Sydney Üniversitesi'nin küresel sağlık güvenliği uzmanı Adam Kamradt-Scott, bugünkü ölüm oranının, SARS kadar yüksek olmasa da, bulaşıcı bir hastalık için oldukça yüksek olduğunu söylüyor. İspanyol gribi olarak bilinen 1918 grip salgını, o zamanlar dünya nüfusunun üçte biri olan yaklaşık yarım milyar insana bulaşmış ve enfekte olanların % 2.5'inden fazlasını öldürmüştür; bazıları 50 milyon kadar insanın öldüğünü düşünüyor.

Kamradt-Scott, Çin corona virüsünün böyle bir kıyamet senaryosunu tetiklemeyeceğini, çünkü genellikle genç ve sağlıklı insanlara bulaşmadığını veya insanları öldürmediğini söylüyor.

https://www.nature.com/articles/d41586-020-00236-9

Bu konuya dair bir sorunuz varsa siz de uzmanlarımıza 7/24 Soru sorabilirsiniz. Soru sormak için buraya tıklayın.