Günümüzde iş sağlığı ve güvenliği  çalışmalarının yaygınlaşmasıyla birlikte göze kimyasal ve mekanik tahrişler sonrası göz duşlarının önemi de giderek artmaktadır.
Hayati bir öneme sahip olan gözümüzün  kimyasal ve mekanik  tahrişlere korunması amacıyla  göz duşları sıklıkla gündeme gelmektedir.Hat bakım çalışanlarımız da yürüttükleri teknik çalışmalar sürecinde zaman zaman göze kimyasal ve mekanik tahriş yönünden risk altında olabilmektedir.

Bu yazımda iş sağlığı yönünden büyük öneme sahip göz duşları, kullanımı ve etki mekanizmasına dair kimyasal maddelerle temas eden çalışanları bilgilendirmek istiyorum.

Göz Duşu Nedir?    

Göz duşu gözün  kimyasal  veya mekanik etkenlere bağlı olarak tahriş veya  zarar görmesini önlemek için geliştirilmiş iş sağlığı ve güvenliğinde kullanılan koruyucu bir üründür.
İşi gereği uzun süre kimyasallar ile çalışan pek çok insan ürünlerin tehlikeli olduğunu bilmeden çalışır.
Özellikle gözle temas eden çeşitli kimyasallar gözün kaybına kadar giden ve sağlığımızı tehdit eden ciddi sorunlar doğurma potansiyelindedir.   
Göz duşlarının temel kullanımı iş hayatı sırasında işle ilgili faaliyetlerin yürütülmesi sırasında göze zarar verebilen risk faktörlerine karşı en kısa sürede müdahalede bulunarak göz sağlığını korumaktır.Bu ilk müdahaleden sonra maruziyetin ciddiyetine göre bir göz doktoruna başvurmak ve kontrolden geçmek de uygun olacaktır.
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmaların giderek yoğunlaşması  ve gözün de hayati bir organ olması  nedeniyle göz duşları iş sağlığı ve güvenliği ekipmanları arasında ön planda yerini almıştır.Özellikle 2010' lu yıllarda işçi sağlığı yönünden göz duşları ülkemizde yaygın kullanım alanı bulmuştur.
Göz  duşları kimyasal kazalarda ilk yardım ürünü olarak kullanılan suyun olumlu yönlerini koruyan ve eksik taraflarını tamamlayan bir ürünlerdir.
Kimyasallara etkili göz duşları aşındırıcı ve tahriş edici kimyasalı (saldırgan) çeker, absorbe edip nötr hale getirir ve zararsız bir şekilde vücudun dışına atar.
Bu nedenle göz duşu kimyasal etkenlerden gözlerimizi  korumak  için çok önemlidir.
Göz duşu  su ile yıkamanın mekanik özelliklerini taşır. Kimyasal doku yüzeyinden süpürür. Göz duşu kimyasal yanıklar sonrası  gözde oluşabilecek acıyı anında azaltır. Yan etkisi yoktur. Aşındırıcı ve tahriş edici değildir.

Gözde Kimyasal  Yanıklar Nasıl Olur? 

Göze kimyasal madde teması sonrası oluşan yanıklar aşındırıcı ve tahriş edici maddelerden kaynaklanır.
Gözde zarar oluşturabilen kimyasalların başlıcaları asitler, bazlar, çözücü (solvent) ve koroziv maddelerdir.
Yükseltken ve indirgen maddeler de sırasıyla oksidasyon ve redüksiyon yapabilme potansiyelleri ile göz dokusu ve deride aşındırıcı ve tahriş edici özelliklere sahiptir.
Bu tepkimelerin sonucunda dokuların fizyolojik yapısında değişimler meydana gelir.
Kimyasal etken nedeniyle oluşan değişimin derecesi, yanığın derecesini belirler.
Aşındırıcı maddeler çoğunlukla önemli sayıda hücreyi etkiler ve geri dönüşümü mümkün olmayan değişimlere neden olur.
Tahriş ediciler daha az sayıda hücre üzerinde etkili olup, geri dönüşümü olanaklı değişimlere yol açarlar.Kimyasal yanığın ciddiyeti tahrip olan vücut hücrelerinin sayısına bağlıdır ve aşındırıcılardan kaynaklanması durumunda çok daha önemlidir.
Saldırgan kimyasal, bir çok durumda ihmal edilmemesi gereken zehirli veya zararlı etkileri de beraberinde    oluşturabilir.

Kimyasal   Yanıkların Temel Mekanizması Nedir?   

Kimyasal  yanık, aşındırıcıların ve tahriş edicilerin cilt veya göz dokusu ile değiş  yaratma kabiliyetinden kaynaklanır. Bu değiş tokuş kimyasal yanığa sebep olur. Tahribat ne kadar derinde olursa kimyasal  yanıkta  o derece ciddidir. 

Göz Duşları Hangi Durumlarda Kullanılmalıdır?   

Göz duşları göze kimyasal  veya mekanik bir tahriş veya temas olduğunda  kullanılmalıdır.
Mekanik  tahrişlere örnek olarak  toz, kir, çapak ve talaş verilebilir.
Gözün hayati bir organ olduğunu düşündüğümüzde göze temas sonrası  zarar verebilen kimyasal maddeler (asit, alkali vb.) kalıcı hasara hatta görme duyusu kaybına yol açabilir.Bu nedenle böyle bir durumda zamana karşı bir yarış başlamalıdır.
Göz duşunun ilk bir dakika içinde maruziyete uğrayan göze uygulanması  hayati öneme sahiptir.Bu nedenle çoğu zaman bu kadar kısa sürede bir sağlık merkezine gitmenin neredeyse olanaksız olması nedeniyle çalışma ortamında  bulunan göz duşları maruziyete uğrayan kişi veya çalışma arkadaşları tarafından usulüne uygun olarak uygulanmalıdır.
Bu konuda tercihen çalışanlar önceden göz duşu kullanımına dair eğitimler almalı ve uygulama konusunda  bilgi sahibi olmalıdır.Göz duşlarının kullanılmak üzere muhafaza edildiği  ortamlarda kullanımına dair açıklayıcı resim ve şemaların da olması yararlıdır.
Kullanılan göz duşlarının önceden açılmamış olması ve emniyet kilidinin olması da ürünün etkinliği yönünden  son derece önemlidir.
Göz duşları piyasada farklı markalarda ve özelliklerde bulunmaktadır.Bir takım göz duşları hem kimyasal  hem de mekanik etkenlere karşı etkiliyken bazıları sadece mekanik etkenlere bazıları da sadece kimyasal etkenlere karşı  kullanılabilmektedir.
Ancak kullanım pratikliği açısından hem kimyasal hem de mekanik etkenlere karşı koruyuculuğu olan göz duşları daha kullanışlı olabilir.Kendi tecrübelerimden gözlemlediğim kadarıyla kimyasal etkenler ve mekanik etkenlere karşı iki ayrı göz duşu bulunması kimi zaman kafa karışıklığı yapabilmekte ve kullanım kargaşasına yol açabilmektedir.
Benim kişisel önerim her ne kadar fiyat olarak biraz daha maaliyetli yüksek olsa da her iki etkene de etkili olan göz duşlarının tercih edilmesidir.

Göze Kimyasal Sıçramada Acil Müdahale Nasıl Olmalıdır?  

Göze kimyasal sıçramalarda su da etkin bir yöntemdir.Suyun kimyasalı seyreltme ve yüzeyden uzaklaştırma  etkisi bulunmaktadır.
Suyla kimyasal yanığa maruz kalan bölgenin 15-20 dakika süreyle yıkanması  etkili bir yöntemdir.Ancak kimyasal yanıklara ilk yardımda suyun yetersiz kaldığı bazı koşullar bulunmaktadır.Özellikle yüksek konsantrasyonlu kimyasallarla temas olduğunda ve ilk 15 saniyede göze bir müdahale gerektiğinde çalışma ortamında anında su bulmak mümkün olmayabilir.
Bu kadar hızlı bir sürede müdahale gerektiğinde göz duşları  çok daha pratik bir korunma  yöntemidir.
Gözün su ile yıkanmasının en az 15-20 dakika alacağı göz önüne alındığında bu kadar süre soğuk suyun altında gözün bulundurulması  rahatsız edici olabilir.Yine bu kadar süre sürekli gözün açık bulundurulması  da kolay olmayabilir.
Son olarak özellikle altını çizmek istediğim en önemli husus ise göz duşlarının tatbik edilmesinden sonra,mekanik veya kimyasal etkenin temas yoğunluğu ve süresini de göz önünde bulundurarak ilk fırsatta bir göz hekimine de başvurarak muayene olunmasıdır.