En sık  sağlık çalışanları olmak üzere ele kullanılmış enjektör iğnesi batması riskli bir durumdur.Bu durum başta sağlık çalışanları olmak üzere farklı meslek grubundan kişilerin sağlığını kanla bulaşan enfeksiyona yakalanma riski olarak tehdit eder.

Ele Kullanılmış Enjektör İğnesi Batması Durumunda Riskler ve Alınacak Önlemler Nedir? Neler Yapılabilir?  

Hastalar için kullanılan enjektör iğnelerinin kazayla sağlık çalışanları ve çeşitli riskli meslek gruplarındaki çalışanlar veya hasta yakınlarının eline veya vücuduna batması riskli bir durumdur.Başta Hepatit ve HIV enfeksiyonu olmak üzere çeşitli bulaşıcı enfeksiyonlar yönünden iğne batmasına maruz kalan kişileri tehdit eden bir yaralanma türüdür.

Bu yaralanmanın riskleri ve maruz kalan kişiye ne tür önlemler alınması gerektiği konusunda yapılması gerekenleri maddeler hakkında birlikte inceleyelim:

1.Ele kullanılmış iğne batması sonrası iğne ucunun battığı kişiye hangi enfeksiyonlar bulaşabilir?

Bu durumda ilk olarak akla Hepatit B, Hepatit C ve AİDS ile sonlanabilen HIV enfeksiyonları ve tetanoz hastalığı riski gelir.

2.Ele iğne batması durumunda  bu enfeksiyonların yaklaşık bulaşma riskleri nedir?

Bilimsel çalışmalar sonrası ele iğne batması sonrası söz konusu 3 enfeksiyonun da bulaşma olasılıklarının birbirinden farklı olduğu belirlenmiştir.Bulaşma olasılığı yüksek olandan düşük olana bir sıralama yaparsak;
Hepatit B enfeksiyonunun bulaşma oranı  % 30'a kadar varan oranlardadır.Hepatit C  enfeksiyonunun bulaşma oranı  % 1.8 ile % 10 arasındadır.HIV  enfeksiyonunun bulaşma oranı  ise % 0,3'tür.

3.Bu tür iğne batmalarına karşı önceden alınabilecek tıbbi önlemler ne olabilir?

İlk 3 enfeksiyon arasında sadece Hepatit B'ye karşı henüz aşı geliştirilmiştir.Toplumda da en çok Hepatit B bulaştırıcılığının söz konusu olduğu bilindiğinden ve en fazla bulaşma oranı da bu enfeksiyon için olduğundan Hepatit B aşısı olmak en pratik çözümdür.Ancak Hepatit C ve HIV virüsüne karşı önceden alınacak tıbbi bir önlem yoktur.Eldiven kullanımı iğne batmasını önleyen bir önlem değildir.Ancak bazı çalışmalarda eldiven kullanımının meydana gelecek kanamayı göreceli olarak azaltması nedeniyle bulaş oranını düşürebileceği konusunda bilgiler bulunmaktadır.Çift eldiven kullanmak  da bu tür riskler için kesinlikle bir çözüm olmasa da riski göreceli olarak azaltmak adına bir önlem olabilir.
Tetanoza kaşı da aşı uygulaması bulunmaktadır.

4.Ele enjektör iğnesi batması durumunda iğne batan kişiye ilk olarak yapılması gereken müdahaleler nelerdir?

İğne batan, kanayan ve zedelenen deri bölgesi en kısa sürede sabun ve su ile yıkanmalıdır.
Su ve sabunun bulunmadığı veya yeterli olmadığı durumlarda ise antiseptik solüsyonlar kullanılabilir.İğne batan bölge; sıkma, emme, kanatmaya çalışma gibi yöntemlerle travmatize etmekten kaçınmalıdır.  
 
5.Ele iğne batması durumunda nasıl bir yol izlenebilir?

Öncelikle ele batan iğnenin kullanıldığı kişiyi saptamak mümkünse bu kişiye ait son kan tahlillerinin incelenmesi gereklidir.
Bu kişiye ait HBS AG, Anti HBS, Anti HCV ve Anti HIV testlerinin sonuçlarının bilinmesi önemlidir.İğnenin kullanıldığı kişide HBS AG, Anti HCV ve Anti HIV testleri negatif  ve Anti HBS pozitif ise korkulacak bir durum yoktur.Ancak  HBS AG, Anti HCV ve Anti HIV testlerinden birinin ya da birden fazlasının söz konusu kişide pozitif olması durumunda derhal maruziyete uğrayan kişi uyarılmalı ve tıbbi müdahale ve tahlil için bir sağlık kuruluşuna sevk edilmelidir.Her durumda iğnenin battığı kişiye HBS AG, Anti HCV, Anti HBS ve Anti HIV testleri yaptırılmalıdır.
Tetanoz aşı uygulaması da alınacak önlemlerden biridir.

6.Karşı tarafın (iğneyi kullanan veya kullanıldıpı kişinin) HBS AG Testinin pozitif çıkması durumunda ne yapılmalıdır?

Bu durumda iğne batmasına maruz kalan kişinin Anti HBS testinin sonucu önem kazanır.Anti HBS testi pozitif ve titresi 10 U/litreden fazla ise koruyuculuğu olduğu kabul edilir ve herhangi bir müdahaleye gerek kalmaz.
Aksi durumda ise koruyucu tedbirler alınması gerekecektir.Bu durumda iğnenin battığı kişi tercihen bir enfeksiyon hastalıkları kliniğine başvurmalıdır.Maruziyete uğrayan kişiye, koruyucu olarak tercihen ilk 48 saatte olmak üzere en geç 1 haftaya kadar Hepatit B Enfeksiyonuna karşı Hiperimmünglobulin ve eş zamanlı olarak da Hepatit B aşısı uygulanmalıdır.
Aşı  3 doz (0,1 ve 6 aylar)  veya 4 doz (0,1,2 ve 12. aylar yapılabilir) 

7. Karşı tarafın( iğneyi kullanan kişinin) Ant HCV Testinin pozitif çıkması durumunda ne yapılmalıdır? 
Bu  durumda  koruyucu olarak yapılacak bir şey yoktur.
Maruziyete uğrayan kişinin hastalığa yakalanıp yakalanmadığının beklenmesi  gerekir.İğne batması sonrası iğnenin battığı kişide 3. haftada HCV RNA testi bakılır.
HCV RNA testi pozitif ise, iğne batması sonrası kişinin enfeksiyona yakalandığı yönünde bilgiye ulaşılır.Enfeksiyon hastalıkları uzmanın kontrolünde kişiye gerek görülürse ilave testler istenir ve interferon tedavisine başlanır.
8. Karşı tarafın (iğneyi kullanan kişinin) Ant HIV Testinin pozitif çıkması durumunda ne yapılmalıdır? 

Böyle bir durumda maruziyete uğrayan kişi derhal enfeksiyon hastalıkları uzmanına sevk edilmelidir.Kişiye mümkün olan en kısa sürede, en geç 3 gün içinde  Retroviral  profilaksi yapılmalıdır.
Profilaksinin uygulanma süresi önem arz etmektedir.3.gün ve sonrasında yapılan profilaksinin çok faydalı olmadığı konusunda görüş birliği vardır.

9.Karşı  tarafın( iğneyi kullanan kişinin)  kim olduğu bilinmiyorsa ne yapılmalıdır?
Bu  durumda öncelikle maruziyete  uğrayan kişiye Anti HBS, Anti HCV, Anti HIV ve Anti HBS testlerinin yapılması önerilir.
Eğer Anti HBS testi negatif , HBS AG testi negatif ise kişiye derhal Hepatit B aşısı yapılmalıdır.Eş zamanlı olarak enfeksiyon hastalıkları bölümüne sevk edilmelidir.Bu bölümde herhangi bir bulaş olup olmadığının anlaşılması için 3 hafta ile 3 ay arasında Hepatit B, Hepatit C ve HIV enfeksiyonu araştırılması yönünden belirli testler istenecek ve kişi serolojik ve klinik yönden takibe alınacaktır.