Kimyasal Maddelerin İnsan Sağlığına Zararları ve Korunma Yolları

İş hayatında üretim ve teknik hizmetler başta olmak üzere bir çok alanda çalışanlar, çalışma ortamlarında kimyasal maddelere maruz kalabilmektedir. Ülkemizde çalışanların önemli bir bölümü maruz kalabilecekleri kimyasal maddelerin sağlıklarına vereceği zarar ve alınacak önlemler  konusunda ne yazık ki yeterli bilgiye sahip değildir.

Kimyasal maddelerin, çalışanlar ve/veya bu maddelere maruz kalan kişiler üzerindeki etkileri  geçici rahatsızlıktan kalıcı hatta ölümcül zararlara kadar geniş bir yelpazede değerlendirilmelidir. Ortaya çıkabilecek ve insan sağlığını tehdit eden zararlar kimyasalın cinsi, insan vücudu, göz, ve deriye ne kadar alındığı veya ne kadar solunduğu gibi kriterler ile maddenin ne kadar toksik olduğu gibi özelliklerle ilintilidir .

Kimyasal maddelerin özellikleri ve içerikleri farklı olabilir.Bazıları birden çok özelliği aynı anda barındırabilir.

Kimyasal Maddelerin Temel Özellikleri Nelerdir?

Kimyasal maddeler patlayıcı, alevlenebilir,  toksik, aşındırıcı, tahriş edici özelliklere sahip olabilir.
Aynı zamanda alerjen, kanserojen, mutajen (genetik yapıda hasar oluşturabilme), üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özellikler de içerebilir.

Kimyasal maddelerin özellikleri, insan sağlığına ve çevreye verebileceği potansiyel zararlar, korunma yolları ve hangi iş güvenliği malzemelerinin korunmada etkin olabileceği ve olası maruz kalmada ilk yardımda yapılması gerekenler gibi bilgilerin yer aldığı Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) geliştirilmiştir.
Bu MSDS' leri kullandığımız ilaçların kutularından çıkan ilaç prospektüslerine benzetebiliriz.
İlaç kutusundan çıkan prospektüste ilaca dair genel bilgiler, olası yan etkileri, hangi durumlarda kullanılmaması gerektiği gibi çeşitli uyarılar varsa kimyasal maddelerin  MSDS' lerinde de benzer uyarılar bulunmaktadır.

MSDS’de Olması Gereken Temel Bilgiler Nelerdir?

Kimyasalın adı ve üreticinin adresi
Kimyasalın içeriği ve özellikleri
Maruziyet durumunda ilk yardım tedbirleri
Kaza sonucu yayılmalarda yapılması gerekenler
Kimyasalın kullanma ve depolama rehberi
Kimyasalın insan vücuduna girme yolları ve olası zararları 

Kimyasal Maddelerin İnsan Vücuduna ve Sağlığına Olası Zararları Nelerdir? 

Cilt tahrişi yapabilir. Alerjik cilt reaksiyonlarına sebep olabilir.
Ciltte kuruluk ve çatlama yapabilir.
Ciddi göz tahrişi yapabilir.
Baş dönmesi ve uyuşukluk yapabilir.
Solunum yolu tahrişine yol açabilir.
Buharı grip tarzı belirtilere yol açabilir.
Kalıcı maruziyetlerde ise akciğerlerde hasara sebep olabilir.
Öksürme, nefes darlığı ve göğüs kafesinde sıkışma yapabilir.
Kimyasal maddeler yutulduğu takdirde zararlıdır. Ağız, boğaz ve midede tahrişe  yol açar.
Yutulduğunda akciğer ve sindirim sistemini tahriş eder.Bulantı, kusma, ishal  ve karın ağrısı yapar.
Bazı kimyasal maddeler içerikleri nedeniyle kansere neden olabilir.
Genetik bozukluklara yol açabilir, genetik yapıyı zedeleyebilir.
Üreme fonksiyonları yönünden toksik madde içeren kimyasal maddeler de bulunmaktadır.
Kimyasal maddeler doğurganlık sürecine  ve anne karnındaki bebeğe zarar verebilir.
Böbrek, karaciğer gibi organlar  ve merkezi sinir sistemine de zarar verebilirler. 

Kimyasal Maddelerden Korunmak İçin Ne Yapılmalıdır? 

Bu konuda en temel yaklaşım iş yerinde iş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi, işveren yetkilisi, işçi temsilcisi ve işverenin atayacağı yetkin kişilerce yapılan risk değerlendirilmesi sonrası kimyasal maddelerin risklerine göre koruyucu ekipmanların tedarik edilmesidir.
Gerekli koruyucu tedbirlerin planlanmasıdır.
Çalışanlara mutlak suretle kullandıkları kimyasalların potansiyel tehdidi, korunma önlemleri ve koruyucu ekipmanların kullanımına dair eğitimler verilmelidir. 

Kimyasal Maddelerin Risklerinden Korunmak İçin Pratik Önlemler Nelerdir?

Bulaş olmuş giysiler temizlenmeden kullanılmamalıdır.
Kirlenmiş ve ıslanmış  giysiler hemen çıkarılmalıdır
Çalışma sonrası el, kol ve yüz yıkanmalıdır.
Göz duşlarının çalışma ortamında olduğundan emin olunmalıdır.
Uzun süre ve tekrarlayan cilt temasından kaçınılmalıdır.
Kimyasalı ve varsa buharını solumaktan kaçınmalıdır.
Kimyasal maddeler  yere döküldüğünde asla koklanmamalı ve ağza alınmamalıdır. Kimyasallar mümkünse İyi havalandırılan yerlerde kullanılmalıdır.
Kimyasalı kullanırken göz, cilt ve iş elbiseleriyle temas edilmemelidir.
Kimyasal maddeler patlama ve alevlenme riskine karşı sıcak yüzeylerden ve yüksek ısıdan uzak tutulmalıdır.
Kimyasallarla çalışırken sigara içilmemelidir. 

Kimyasal Maddelere Maruziyetten Korunmak İçin Hangi Koruyucu Malzemeler Kullanılmalıdır? 

Kimyasal  maddelerle çalışanlara yaptıkları işin niteliği ve kullandıkları kimyasalın özelliği ile sağlığa zararları göz önünde bulundurularak koruyucu ekipman verilmelidir.

Kimyasallardan Korunmak İçin Koruyucular

Kullanılabilecek koruyucu ekipmanlar aşağıda belirtilmiştir:

Kimyasallara karşı koruyucu eldiven (Latex eldivenler kimyasallara karşı koruyucu değildir)
Filtre içeren solunum maskeleri (sertifikalı olanlar tercih edilmelidir)
Tam korumalı kimyasal gözlük (özellikle sıvıların sıçramasını önleyen)
Kimyasallara karşı koruyucu giysiler, gerek olursa ısıya da dayanıklı olmalıdır.
Kimyasallara etkili göz duşları bulundurulmalıdır. 

Kimyasallarla Maruziyet Durumunda İlk Yardım Nasıl Olmalıdır? 

Kimyasallardan etkilenme  durumlarında yapılacak ilk yardımla ilgili bilgiler MSDS formunda mevcuttur.
Öncelikle buna göre bir ilk yardım yapılmalıdır. 

Genel İlk Yardım Prosedürleri aşağıda belirtilmiştir: 

Bilinci yerinde olmayan kişilere ağızdan herhangi bir madde verilmelidir.
Madde veya buharı solunduğunda kişi temiz havaya çıkartılmalı ve hasta sıcak tutulmalıdır.
Kişi kıpırdatılmamalı ve  dinlendirilmelidir.
Bilinç kapalıysa kişiye koma pozisyonu verilir.
Cilt temasında bol su ve sabun ile etkilenen bölgeyi en az 15 dakika su ve sabun ile yıkanmalıdır.
Cilt temasında ilgili alan su ve sabunla yıkanmalı bulaş olmuş giysiler çıkarılmadır.
Göz temasında varsa kontakt lensler de çıkarılıp göz su ile en az (15 dk) veya göz duşuyla yıkanmalıdır.
Kirlenmiş giysileri en kısa sürede  bertaraf edilmelidir.
Kimyasal madde yutulduğunda ağız su ile yıkanmalı ve çalkalanmalıdır.
Kişi kusturulmamalı ve tıbbi yardım almalıdır.
Özellikle gözün kimyasalla teması sonrası göz duşu veya gözün yıkanması yapılsa bile kişinin tedbir amaçlı da olsa göz doktoruna sevk edilmesi önerilmektedir.

Maruziyet sonrası herhangi bir belirti görülür veya şüphe duyulursa mutlak suretle doktora başvurulmalıdır.

Bu konuya dair bir sorunuz varsa siz de uzmanlarımıza 7/24 Soru sorabilirsiniz. Soru sormak için buraya tıklayın.