Enerji İçeceği Zararlı mı?

Enerji İçeceklerindeki Kafein ve Taurin Düzeyleri

Bazı endüstriyel içecekler özellikle yoğun tüketildiği zaman veya beraberinde başka maddeler alındığı zaman tehlikeli sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Aileler, özellikle gençler arasında kontrolsüz içilen bu içeceklerin etkileri konusunda oldukça tedirgin olabiliyor. Bunların başında enerji içecekleri geliyor.

Enerji İçecekleri Sağlığı Nasıl Etkiler? Zararlı mı?

Enerji içeceklerinin en önemli olası olumsuz etkisi kalp üzerine olan etkileridir. Aşırı tüketilmeleri sonucu nabız kan basıncının artmasına, taşikardi oluşumuna ve ritim bozukluklarına yol açabilirler. Yüksek tüketilmesi sonucu koroner damarlar etkilenebilir ve miyokard iskemisi hatta miyokard infarktüsü bile oluşabilir. Bu tür içeceklerin özellikle kilosu düşük gençler tarafından tüketilmesi çok daha fazla tehlikeli yaratabilir, çünkü kilo başına izin verilen doz önemli ölçüde aşılmış ve enerji içeceği toksik hale gelmiş olabilir.

Enerji içeceklerinin içeriği, firmalara göre bileşim değişmekle birlikte; kafein, taurin, şeker, gingseng, vitamin B, karnitin, ginko biloba, inositol, guarana tohumu, glukoranolakton, kreatin şeklindedir. Burada en dikkat çekici bileşimler kafein ve taurindir.

Kafein, matein veya guaranin olarak da bilinen bir alkaloiddir. Kahvede, çayda, mate çayında, guarana'da ve az miktarda, kakao içinde bulunur. Kola gibi bazı gazlı içeceklere de tat vermesi için düşük oranda eklenmektedir. Metilksantin grubu stimülandır yani uyarıcı etkiye sahiptir. Santral sinir sistemini uyarır, psikostimulan etkinlik gösterir. Solunum merkezini güçlü bir şekilde uyarır. Serebral arteriolleri (beyindeki küçük damarlar) daraltır ve beynin kanlanması değişir. Diürezi artırır ve idrar çıkma çoğalır. Kalbi ve akciğer bronşlarını uyarır. Kalp hızının artmasına ve bronşların genişlemesine neden olur yani taşikardi ve  bronkodilatasyon yapar.

Taurin, methiyonin ve sistinden türetilen sülfür türevi yarı esansiyel bir aminoasittir. Antioksidan özelliği vardır. Vücutta doğal olarak bulunur. Nörolojik fonksiyonlar ve nörolojik iletim sistemleri üzerine etkilidir ve bu sitemin etkin çalışmasında düzenleyici ve güçlendirici rol oynar.

Kafein ve taurinin yetişkinler için günlük maksimum dozu 300 mg kafein ve 2 g taurin olarak belirlenmiştir. 400 mg’a kadar olan tüketim kabul edilebilir bir sınırdır. 400 mg’ın üzerine çıkılmamalıdır. 1 fincan (90 ml) Türk kahvesinde 65 mg, 1 kupa (240 ml) filtre kahvede 95mg, 1 kupa (240 ml) suda çözünebilir hazır granül kahvede (gold, klasik) 65 mg, 1 espresso fincanı (30 ml-1 içim) espresso kahvede 65 mg, 1 kupa (200) kapuçino (cappuccino)’da 15 mg, 1 çay bardağı (100 ml) siyah çayda 20mg, 1 çay bardağı (100 ml) yeşil çayda 10 mg kafein bulunmaktadır. Ancak buradaki kafein saf haldedir. Enerji içeceklerindeki gibi diğer maddelerle karışım halinde değildir.

Enerji içeceklerindeki kafein psikoaktif bir maddedir ve toksisitesi erişkinlerde 400 mg/gün, yaş aralığı 12-18 yıl olan adölesanlarda 100 mg/gün, 12 yaş altında ise 2,5 mg/kg/gün olarak bildirilmiştir. Enerji içecekleri ile günde 200 mg'dan fazla kafein alınması durumunda toksik etkiler belirginleşebilmektedir.  Türk Gıda Kodeksi'ne göre enerji içeceklerinde kafein miktarı litrede 150 mg/L’den fazla olamaz. Yine 1 litre içecekte taurin 800 mg, inositol 100mg, glukoranolakton 20 mg’dan fazla olamaz. Ancak ülkemizde yapılan bir çalışmada incelenen 16 enerji içeceğinden 13'ündeki kafein konsantrasyonunun Türk Gıda Kodeksine göre kabul edilebilir sınırın üzerinde olduğu saptanmıştır. Bu nedenle yoğun enerji içeceği tüketimi tehlike arz etmektedir. Eğer tüketilecekse günlük kutu miktarının biri geçmemesi, en fazla iki olması önerilebilir.

Avrupa Birliği mevzuatına göre enerji içeceklerinin üzerinde “Yüksek kafein içeriği. Çocuklar veya hamile veya emziren kadınlar için önerilmez" ibaresi bulunmaktadır. Dünyada bazı ülkelerde enerji içecekleri tamamen yasaktır, bazılarında 18, bazılarında 16 yaşından küçüklere satışı yasaklanmıştır. Fransa’da 20 yıldan fazla bir süredir süren yasak bazı üretici firmaların içerikteki taurini kaldırması ve sadece kafein içeren içerikleri piyasaya sürmesi dolayısıyla kaldırılmıştır. 

Ayrıca bazı rahatsızlıkları olan kişilerde ve başka maddelerle birlikte alındığında bu tür enerji içeceklerini tüketmek düşük miktarlarda dahi tehlikeli olabilmektedir. Myokardit, doğuştan kalp hastalığı, astım, alerji, diyabet, karaciğer veya böbrek hastalığı olan çocuklar ve erişkinler, ishal gibi bazı durumları olan, nöropsikiyatrik hastalığı veya epilepsisi bulunan kişiler risk altındadır ve bu tür içecekleri kullanmamalıdırlar. Yine enerji ürünlerinin alkol, amfetamin, esrar ve benzeri uyarıcılarla birlikte kullanımı çok tehlikelidir ve ölümcül yan etkilere yol açabilmektedir.

Bu tür içeceklerin kalp ritminde uzamış QT sendromu veya ayağa kalkmakla tansiyonun düşmesine hatta bayılmaya kadar giden fenalaşmayla sonlanabilen ortostatik hipotansiyona yol açabileceği akıldan çıkmamalıdır. Özellikle diğer uyarıcılarla birlikte alındığında, kalp ritim bozukluğunun en tehlikeli hali olan ventriküler fibrilasyon veya kalp damarlarının etkilenmesiyle koroner arter diilişkiiyonu (yırtığı) gibi ölüme yol açabilen olaylara neden olabileceği bilinmelidir.

Enerji içeceklerinde diğer bir sorun da yüksek miktarda basit şeker içermeleridir.  Bu durum karbonhidrat metabolizmasını bozarak insülin direncine ve diyabete yol açabilir. Ayrıca sinir sistemi ve karaciğer fonksiyonlarını da önemli ölçüde etkileyebilir. Aşırı uyarılma, baş ağrıları, uyku bozuklukları ve dikkat dağınıklığı ile ilgili belirtiler gelişebilir. Çocuklarda epileptik nöbetler, parestezi, konuşma bozuklukları, geçici beyin iskemisi veya inme olguları bildirilmiştir. Aşırı tüketim aynı zamanda karaciğer yağlanmasına yol açar ve karaciğer fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilir. Özellikle alkolle birlikte kullanıldığı zaman diyaliz gerektiren birçok ağır böbrek hasarı olgusu görülmüştür.

Enerji İçeceği Tüketmeden Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sonuçta enerji içeceklerinin tüketiminde özellikle çocukların dikkatli olması ve doz aşımına çok dikkat edilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte bu içecekleri kahveyle değiştirmek daha uygun bir öneridir. Sütlü de olabilir ve şekersiz olması tercih edilir. Kahvenin vücuda faydalı etkilerini gösteren çok sayıda çalışma vardır.  Ayrıca siyah/yeşil çayı tercih ederek enerji içecekleri ile kontrolsüz kafein alımının önüne geçebiliriz. Ancak yine de günlük 400 mg’ın üstünde kafein almamaya dikkat etmeliyiz.

Bu konuya dair bir sorunuz varsa siz de uzmanlarımıza 7/24 Soru sorabilirsiniz.Soru sormak için tıklayın.