Gebelikte İlaç Kullanımı

Gebelik, toplumumuzda ve dünyada sağlık açısından insanların en hassas olduğu dönemlerin başında gelmektedir.
Bu nedenden dolayı, gebelikte ilaç kullanımı, özellikle anne adayları için özel bir anlam taşımaktadır.  Yakınlarımızdan da görüleceği gibi, anne adayları genellikle ilaç kullanılmamasının doğru olduğuna dair kanı taşımaktadır. Peki, bu doğru mu? Ya da gebelikte ilaç kullanımı nasıl olmalıdır. 
En sık karşılaştığım soru tam da bu noktada gelmektedir: “Gebelik süresi boyunca ilaç kullanılmalı mı? Kullanılacaksa hangi ilaçlar tercih edilmeli?” Bu yazımızda, anne adaylarının en çok merak ettiği bu sorulara yanıt vermeye çalışacağız. 
Gebelik de kusma, bulantı, kasık ve bel ağrısı, bacaklarda ve kollarda kasılma, idrar yolları enfeksiyonu ve gripal enfeksiyon en sık gözlenen rahatsızlıklardır. Ancak; piyasada mevcut ilaçların hemen hemen birçoğu fetusa (ana rahmindeki canlı) geçmektedir. Bu nedenle teratojenik etki dediğimiz fetusta kalıcı morfolojik ve fonksiyonel değişikliklere neden olmaktadır. Daha anlaşılır bir ifade ile “sakatlık yapma” riskine sebep olmaktadır. Bu durum bazen gebeliğin sonlanmasına bile sebep olmaktadır. 

Şüphesiz bütün ilaçlar gebelik döneminde kullanıldığında teratojenik etki yapmaz. Bunun için ilaçlar teratojenik etkilerine göre 5 kategoride sınıflandırılmıştır. Ve bu sınıflandırmalar ilaçların prospektüsünde yazılmak zorundadır. Sınıflandırmaları kısaca özetlersek: 

  A: Teratojenik etkisi olmayan ilaçlardır. En güvenilir ilaç gruplarıdır.
  B: Hayvanlar üzerinde denenmiş ve teratojenik etkiye rastlanmamış ancak; insanlar üzerinde denenmemiş ilaç gruplarıdır. Az da olsa risk taşımaktadır.
  C: Hayvanlar üzerinde denenmiş ve teratojenik etkiye rastlanmış ilaçlardır. Ancak; insanlar üzerinde denenmemiş ilaç gruplarıdır. Bunlar B grubuna göre kısmen daha risklidir.
  D: Fetusa zararlı etkisi kanıtlanmış ilaçlardır. Yarar-zarar ilişkisi dikkate alınarak doktor kontrolünde kullanılması gereken ilaç gruplarıdır.
  X: Teratojenik etkisi çok yüksek ilaçlardır. Kesinlikle kullanılmaması gereken ilaç gruplarıdır. 

Gebelikte karşılaşılan kimi hastalık durumlarında, mecburen D grubunda belirttiğim ilaçların kullanılması zorunlu olabilir. Bu durumda yarar-zarar ilişkisinin ne olduğunu iyi bilmek gerekir. Yarar-zarar ilişkisi: “Eğer ilaç kullanılmadığında anne ve cenin daha çok zarara uğrayacaksa yani ilacın kullanıldığında yararı kullanılmadığı durumdaki zararından daha çok ise o ilaç doktor kontrolüne kullanılabilir.
Gebelik durumunda anne adaylarının daha çok karşılaşacağı durum, kişinin gebelik öncesi kronik bir rahatsızlığının olup olmamasıdır. Ülkemizde ve dünyada kalp, tansiyon, şeker gibi hastalıklarla karşılaşılan yaş oranının düştüğü ve bu hastalıklara daha sık rastlanır olduğu düşünülürse konu ayrıca ele alınmalıdır. Anne adayının gebelik öncesinde sürekli ilaç kullanımını gerektiren tansiyon, şeker gibi sağlık problemi varsa gebelikte, kronik hastalığın en hafif seyrettiği dönemde doktor kontrolünde ilaç başlatılması anne-bebek sağlığı açısından önemlidir.

Bu hastalıklara ait ilaçların birçoğu gebelik süresince kullanılamayacak ilaç kategorisinde olduğu için sağlık problemini takip eden doktorla gebeliği takip eden doktorun devamlı kontrolünde olması gerekmektedir.
Bu noktada doktorların eş güdüm içinde olması için anne adayının dikkatli davranması gerekmektedir. Gebelik, düz bir çizgi ve her süreci aynı olan bir durum değildir. Bu nedenle ilaç kullanımında gebeliği dönemlere ayırarak incelemek yararlı olacaktır. Elbette en önemli denecek süreç, gebeliğin ilk üç ayıdır. Gebeliğin ilk üç ayında hemen hemen hiçbir ilaç güvenli değildir. Mümkün olduğunca anne adayları bu süreçte ilaç kullanmamalıdır. Kullanılacak ilaçlar en düşük dozda ve en kısa tedavi süresince kullanılmalıdır. Kullanılacak ilaçların A ve B kategorisinde olanlarının tercih edilmesine dikkat edilmelidir.
  
En çok başvurduğumuz ilaçların başında gelen ağrı kesici olarak, aspirin kullanılmaması uygundur. Sonuç olarak, gebelikte ilaç kullanımı en dikkatli olunması gereken konuların başında gelmektedir. Gebe kalmaya karar verildiğinde, gebelik öncesi gereken bütün sağlık kontrollerini yaptırılmalıdır. Gebe kalındıktan sonra mutlaka devamlı doktor kontrolünde gebeliği takip ettirmek son derece önemlidir. Anne adayları doktor onayı olmadan ilaç kullanmamaya özen göstermelidir. Sağlıklı kalın…

Bu konuya dair bir sorunuz varsa siz de uzmanlarımıza 7/24 Soru sorabilirsiniz. Soru sormak için buraya tıklayın.